Unia Europejska od lat dąży do zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia publicznego i dobrostanu konsumentów. Jednym z fundamentów tej strategii są przepisy regulujące produkcję, import oraz dystrybucję żywności i produktów pochodzenia zwierzęcego. Ich celem jest ujednolicenie norm sanitarnych w krajach członkowskich, ale także kontrola jakości i pochodzenia produktów trafiających na europejski rynek. Takie podejście wzmacnia zaufanie konsumentów oraz wspiera uczciwą konkurencję.
Elektroniczne systemy nadzoru i dokumentacji – rola TRACES
W trosce o pełną przejrzystość przepływu towarów, Unia wprowadziła system TRACES (Trade Control and Expert System). Umożliwia on elektroniczne zarządzanie dokumentacją weterynaryjną oraz sanitarną związaną z przesyłkami żywności i produktów zwierzęcych. Platforma pozwala na monitorowanie drogi produktu od jego miejsca pochodzenia aż po punkt docelowy w UE. Obowiązkowe dokumenty, takie jak wspólny weterynaryjny dokument wjazdu (CVED), zawierają m.in. dane dotyczące kontroli granicznych, stanu zdrowia zwierząt oraz kraju ich pochodzenia. Dzięki TRACES państwa członkowskie mogą reagować szybciej w przypadku zagrożeń zdrowotnych i skuteczniej zapobiegać wprowadzaniu niebezpiecznych towarów do obrotu.
Wymogi dla produktów z krajów trzecich
Import żywności oraz produktów zwierzęcych spoza UE wiąże się z koniecznością spełnienia szeregu rygorystycznych wymagań. Produkty muszą pochodzić z zakładów zatwierdzonych przez unijne służby weterynaryjne, a cały proces produkcji i transportu powinien być zgodny z obowiązującymi normami. Dodatkowo konieczne jest posiadanie certyfikatów zdrowia wystawionych przez odpowiednie organy państwa eksportującego. Takie podejście minimalizuje ryzyko rozprzestrzeniania chorób odzwierzęcych oraz zanieczyszczenia łańcucha dostaw.
Ważnym elementem jest również znakowanie produktów – identyfikacyjne oraz zdrowotne oznaczenia muszą być trwałe i łatwo rozpoznawalne. Dzięki nim możliwa jest szybka identyfikacja źródła produktu i jego pełnej historii.
Dobrostan zwierząt – nowe podejście do importu
Coraz większy nacisk kładziony jest na aspekt etyczny produkcji żywności. Komisja Europejska zapowiada, że unijne normy dobrostanu zwierząt będą obowiązywać nie tylko w krajach członkowskich, ale także obejmą towary importowane. Oznacza to, że mięso, jaja czy produkty mleczne sprowadzane do UE będą musiały spełniać wymagania dotyczące warunków hodowli i transportu zwierząt. Zmiany te mają na celu ochronę i wyrównanie szans producentów unijnych wobec zagranicznych dostawców, którzy często korzystali z mniej kosztownych, ale też mniej humanitarnych metod produkcji.
Handel a ochrona środowiska – zakaz produktów związanych z wylesianiem
Jednym z najnowszych kierunków unijnej polityki handlowej jest przeciwdziałanie globalnemu wylesianiu. Od grudnia 2025 roku zacznie obowiązywać regulacja zakazująca wprowadzania na rynek UE produktów, takich jak kakao, soja czy olej palmowy, które przyczyniają się do niszczenia lasów. Przedsiębiorcy będą musieli wykazać, że ich towary nie są powiązane z degradacją środowiska – w tym celu zobowiązani będą do prowadzenia tzw. należytej staranności (due diligence).
Choć regulacja ta spotkała się z krytyką ze strony niektórych państw eksportujących, UE podkreśla, że działania te są konieczne dla walki ze zmianami klimatu i ochrony bioróżnorodności.
Międzynarodowy kontekst – równowaga między ochroną a otwartym rynkiem
Wdrażane przepisy mają również wpływ na relacje handlowe UE z partnerami zewnętrznymi. W ostatnich miesiącach Unia zdecydowała się na czasowe ograniczenia importu niektórych towarów rolnych z Ukrainy, takich jak jaja, cukier czy owies, aby chronić europejskich producentów przed nadmierną podażą i spadkiem cen. Jednocześnie unijna polityka celna, w tym cła odwetowe na produkty z USA, pokazuje, że kwestie handlu żywnością stają się elementem szerszych negocjacji politycznych i gospodarczych.
Te przykłady pokazują, że choć regulacje unijne mają głównie na celu zapewnienie jakości i bezpieczeństwa produktów, są one również narzędziem ochrony interesów wspólnoty oraz instrumentem polityki zagranicznej.
Nowe standardy jako wyzwanie i szansa
Unijne przepisy regulujące handel żywnością i produktami pochodzenia zwierzęcego odgrywają strategiczną rolę w budowaniu zrównoważonego i bezpiecznego rynku. Z jednej strony stanowią wyzwanie dla eksporterów spoza Wspólnoty, z drugiej promują odpowiedzialne praktyki produkcyjne oraz chronią konsumentów. Dzięki konsekwentnemu wdrażaniu regulacji UE dba o zdrowie obywateli oraz przyczynia się do globalnej poprawy standardów w rolnictwie i przemyśle spożywczym.
